NGV afdeling Betuwe

Korte handleiding huizenonderzoek met Kadaster Archiefviewer

Historisch huizenonderzoek met de Kadaster Archiefviewer

Je wil graag meer weten over het huis waarin je woont. Of van een ander gebouw, dat kan natuurlijk ook. Hoe oud is het huis? Hoe zag het er vroeger uit? Door wie is het gebouwd en verbouwd, gekocht en verkocht en voor hoeveel geld? Wie hebben er gewoond of gewerkt? Welke bijzondere gebeurtenissen zijn verbonden aan het pand? Raadpleeg het Kadaster!

Op veel van deze vragen zijn antwoorden te vinden. Bij vorige bewoners, bij buren, op internet, in kranten, archieven en bibliotheken.

Maar…hoe pak je zo’n onderzoek aan?

Lees hieronder hoe je gedegen, historisch huizenonderzoek doet met de Kadaster Archiefviewer

Aan de slag

Om te beginnen is het praktisch om uit te gaan van drie hoofdvragen:
1. Wie waren de eigenaren?
2. Wie waren de bewoners of gebruikers
3. Wat is de bouwgeschiedenis

Welke ‘bronnen’ kun je daarbij gebruiken?

  • Gewoon eens googelen op gegevens die je weet (adres, namen e.d.)
  • Informatie van vroegere eigenaren en bewoners of buren
  • Misschien is er eerder onderzoek gedaan? Kijk dan eens in tijdschriften van lokale of regionale historische vereniging, bijvoorbeeld in Tussen de Voorn en Loevestein
  • Telefoonboeken op Delpher.nl
  • Adresboeken bij het RAR (Regionaal Archief Rivierenland) 
  • Krantenberichten en -advertenties op Delpher.nl.
  • Gemeentelijk- of rijksmonumentenregister, op website gemeente / rijksmonumentenregister.
  • Boeken bij de openbare bibliotheek of in de studiezaal van  RAR in Tiel
  • Social media (Instagram, Faceboekgroepen etc.)
  • Beeldbanken van RAR, Erfgoed Gelderland en Rijksdienst Cultureel Erfgoed
  • Op topotijdreis.nl kun je kaarten van de Topografische Dienst zien, vanaf 1815. Zo zie je hoe de bebouwing zich ontwikkelt. 

Archiefbronnen

Kadaster archiefviewer

Het kadaster is de belangrijkste bron om de eigenaar van een huis te vinden. In het kadaster zit al het vastgoed (huizen, gebouwen, grond) van Nederland.

  • De eerste kadasterkaarten (minuutplans) uit 1832 staan in de beeldbank van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Daar staan ook de eerste lijsten met eigenaren (Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels).
  • Op HISGIS staan gedigitaliseerde kaarten van het oudste kadaster uit 1832 die gecombineerd kunnen worden met andere (thematische) kaartlagen. Hier zie je per perceel de eigenaar, het grondgebruik en belastinggegevens.
  • Gegevens van percelen en eigenaren tot ong. 1980 zijn te vinden met het digitale programma Kadaster Archiefviewer. Deze is gratis te gebruiken in de studiezaal van het RAR (ook bij BHIC in Den Bosch). Daar kan men ook assistentie verlenen bij het zoeken, en er is digitale online hulp beschikbaar. Voor het zoeken vanuit huis kun je evt. zelf een betaald abonnement nemen op de Kadaster Archiefviewer.
    Leden van de Ngv afdeling Betuwe kunnen een kosteloze, tijdelijke inlog krijgen van de NGV-Betuwe (secretaris-BET@ngv.nl)
  • Het huidige kadastrale perceelnummer is eenvoudig te vinden op Kadastrale Kaart.com. let op: dit nummer is vaak in de loop der tijd veranderd.
  • Op dit you tube-filmpje krijg je een introductie in de werking van het Kadaster.
  • En er zijn zoekhulpen voor het Kadaster, zoals deze van het Brabants Historisch Informatiecentrum. Voor gevorderd onderzoek is deze van het Gelders Archief nuttig.

Bevolkingsregistraties en burgerlijke stand

  • Registraties (vanaf ong. 1850, daarvóór Volkstellingen) van inwoners, per wijk, straat, adres of per gezin. Digitaal in te zien op de website van RAR.
  • Zoeken op namen van bewoners kan op die website op deze manier.
  • Bij RAR zijn her-nummer gidsen beschikbaar, voor de wijzigingen van de oude naar de huidige huisnummers, zoals deze voor Zaltbommel.
  • In de aktes van de burgerlijke stand (geboorten, huwelijken en overlijdens) staan wel eens adresgegevens. Ook staan hier beroepen in.

Bouw- en hinderwetvergunningen
Vanaf begin vorige eeuw werd het verplicht om voor (ver-)bouwen vergunning aan te vragen. Hinderwetvergunningen bestaan al iets langer. Een groot deel is digitaal beschikbaar op de website van RAR, de rest kan worden ingezien in de studiezaal.

  • Tip: zoek op de website van RAR met hulp van het nummer van het kadastrale perceel.
  • Tip: zoek ook op straatnaam zónder huisnummer.

Notariële archieven
Werd je huis verkocht? Of scheidde het echtpaar dat er woonde? Dan is dat allemaal terug te vinden in de notariële archieven. Sinds enkele eeuwen zijn er notarissen – personen die belangrijke afspraken officieel op papier vastleggen – actief. En het mooie is: notarissen zijn verplicht al hun officiële papieren – ‘aktes’ – te bewaren. Voor de Bommelerwaard zijn deze te vinden bij het RAR.

‘Handschrift van Santen’
Specifiek voor Zaltbommel is een beschrijving van alle huizen en bewoners die er rond 1860 in de stad waren.

Het RAR heeft veel zoekhulpen op de website geplaatst, die zijn zeer behulpzaam als je nog geen ‘archiefervaring’ hebt. Gewoon eens een uurtje ‘browsen’ door de website kan veel goede ideeën opleveren. Ook de medewerkers in de studiezaal staan je graag te woord.

Algemene tips voor zoeken in digitale archieven

https://www.youtube.com/watch?v=K-nhguQzivg
Aardig filmpje van stadsarchief Amsterdam over (een deel van) huizenonderzoek